κάρυο

το (AM κάρυον)

1. το καρύδι, ο καρπός τής καρυδιάς

2. γενική ονομασία μονόσπερμων καρπών τών οποίων το ξυλώδες περικάρπιο δεν συμφύεται με το σπέρμα («πάντα τὰ ἀκρόδρυα κάρυα λέγουσιν», Αθήν.)

νεοελλ.

1. ναυτ. το καρύλιο*, ο περιστρεφόμενος τροχίσκος τού τροχίλου

2. βιολ. ο πυρήνας τών κυττάρων, αλλ. καρυόσωμα

αρχ.

1. προεξοχή με σχήμα καρυδιού που χρησιμοποιούνταν για διακόσμηση

2. η ψίχα μερικών καρπών («κάρυον κοκκυμήλου», Θεόφρ.)

3. ο σπόρος τών κωνοφόρων

4. το φυτό ήρυγγος*

5. φρ. α) «κάρυον πλατύ» ή «κάρυον Ἡρακλεωτικόν» ή «κάρυον Ποντικόν» — το λεπτοκάρυο, το φουντούκι

β) «κάρυον βασιλικόν» ή «κάρυον Περσικόν» — το καρύδι

γ) «κάρυον Εὐβοϊκόν» ή «κάρυον κασταναϊκόν» — το κάστανο

δ) «κάρυα πικρά» — πικραμύγδαλα.

[ΕΤΥΜΟΛ. Αβέβαιης ετυμολ. Ανάγεται πιθ. σε ΙΕ ρίζα *kar- «σκληρός», συνδεόμενο με αρχ. ινδ. karakah «φλοιός ινδ. καρύδας-υδρία», λατ. carīna «καρίνα πλοίου» (απ' όπου και ιταλ. carena, γαλλ. carene «καρίνα πλοίου»). Η λατ. λ. carīna κατ' άλλους θεωρείται δάνεια λ. από την ελλ. κάρυον (από καρύινος «αυτός που μοιάζει με τσόφλι καρυδιού»). Στη Νεοελληνική χρησιμοποιείται η λ. καρύδι (< καρύδιον), υποκορ. τού κάρυον, με απώλεια τής υποκοριστικής σημασίας.

ΠΑΡ. καρύα, καρύδιον, καρύινος, καρυώτις

αρχ.

Καρύαι, καρυηρός, καρυήματα, καρύϊσκος, καρυΐτης, καρυώδης, καρυωτός

αρχ.-μσν.

καρυατίζω, καρυηδόν.

ΣΥΝΘ. (Α' συνθετικό) καρυοειδής, καρυοθραύστης, καρυόσχοινο, καρυόφυλλον

αρχ.

καρυοβαφής, καρυόδενδρον, καρυοκατάκτης, καρυοκοκκύμηλον, καρυόκουφος, καρυοναύτης, καρυοπώλης. (Β' συνθετικό) λεπτοκάρυο(ν)

αρχ.

αγριοκάρυον, ισχαδοκάρυον, ξανθοκάρυον, ξυλοκάρυον, οροκάρυον

νεοελλ.

βαμβακοκάρυον, μοσχοκάρυον.